Spill> Forward_ Call for entries

Following on the heels of a decidedly unsuccessful round of climate talks in Copenhagen, the Earth Day disaster in the Gulf of Mexico frames this exhibition of Earth Art for the 20th CenturyTM. Artists and designers from around the world are invited to address the theme of sustainability in the future. Works responding to the Deepwater Horizon accident, or related ecological and cultural concerns, will be given precedence.

Visit the site to sign up for news regarding the exhibition and a related lecture series. Or upload a contribution to Spill » Forward in a few simple steps. This call for participation encompasses diverse forms including:

» media art » » » » »

» » » » » sound art » »

» » » » » » » » video art » »

» » » » » » » poster art » » » »

» » » » » » » » interactive art » » » »

Brought to you by Transnational Temps and MediaNoche.

Submission deadline: July 20, 2010

Intermediated.net

Αναδημοσίευση του άρθρου του Ματθαίου Τσιμιτάκη για το πρότζεκτ Intermediated των Erasers and Guests, στην Καθημερινή.

Η τέχνη ερμηνεύει την οικονομική κρίση

Οι Εrasers, ομάδα καλλιτεχνών και ανθρώπων των media, πειραματίζονται με τις εφήμερες τέχνες και το ζωντανό ψηφιακό σινεμά.

Του Ματθαιου Τσιμιτακη

Σε μια κυκλική οθόνη 360 μοιρών, μιξάρονται εικόνες, γραφικά, στένσιλ, βίντεο από το ΥouΤube, εικόνες από τον χώρο της εκδήλωσης. Σπαράγματα της εποχής της οικονομικής κρίσης, σε ένα ζωντανό θέαμα που εκτυλίσσεται ταυτόχρονα στον χώρο με το ζωντανό παίξιμο τεσσάρων χαρακτήρων, των θεατών αλλά και των DJ’s και VJ’s που βρίσκονται στη σκηνή.

Κατά τη διάρκεια της παράστασης, οι θεατές παρακολουθούν έναν επιχειρηματία να βάζει μια ταινία στο πρόσωπό του, να φοράει κράνος και να σπάει αντικείμενα, ενώ δίπλα του, ένας στρατιώτης δίνει θρησκευτικό όρκο σε κάποια ακατανόητη γραφή. Λίγο πιο πέρα, μια ηθοποιός πέφτει και ξαναπέφτει στο πάτωμα πληγωμένη, ενώ ολόγυρά τους στις οθόνες προβάλλονται καταιγιστικά τα οπτικά και ηχητικά υλικά της παράστασης.

«Οι αξίες σπάνε. Οι αξίες ανασυντίθενται. Τελικός τους αποδέκτης είναι οι τράπεζες», αφηγείται λίγες μέρες αργότερα στην Αθήνα, καθώς βλέπουμε το βίντεο της παράστασης, ο Γιώργος Κωνσταντινίδης, New Media artist, μέλος των Εrasers και εμπνευστής του εργαστηρίου Intermediated που έγινε στο πλαίσιο του Μapping Festival, αρχές Μαΐου στη Γενεύη της Ελβετίας.

Το φεστιβάλ Μapping είναι μια από τις υβριδικές διοργανώσεις που γίνονται τα τελευταία είκοσι χρόνια στην κεντρική Ευρώπη και αναζητούν νέες καλλιτεχνικές φόρμες στα περιβάλλοντα που δημιουργούν οι ψηφιακές τεχνολογίες. Οι Εrasers είναι «η τέχνη ερμηνεύει την οικονομική κρίση». Πρόκειται για ένα πειραματικό είδος θεάματος που στηρίζεται στις κάμερες, στους υπολογιστές και στις προβολές μεν, όμως η διαδικασία παραγωγής του εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια των θεατών (και με τη συμμετοχή τους), ενώ και το αποτέλεσμά του, παρότι θα μπορούσε να καταγραφεί και να αναπαραχθεί, δεν καταγράφεται και έτσι καθίσταται μοναδικό.

«Συνήθως, σε αυτές τις εκθέσεις οι αναζητήσεις αφορούν αφηρημένες καλλιτεχνικές φόρμες, όμως εμείς θέλαμε να ασχοληθούμε με την κρίση», λέει ο Γιώργος Κωνσταντινίδης. «Το πρωτογενές υλικό που χρησιμοποιήθηκε για να γεννήσει ερεθίσματα σε όσους συμμετείχαν, ήταν στένσιλ, λέξεις η φράσεις-κλειδιά (παράδειγμα: the journey is over, the journey begins), επιλεγμένα βίντεο από το YouTube, αλλά και κείμενα ή αποφθέγματα αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων όπως το “η τυραννία πηγάζει από τη δημοκρατία” του Πλάτωνα κ.ο.κ. Οι περισσότερες συζητήσεις μας με το κοινό δεν αφορούσαν τη φόρμα πάνω στην οποία δουλεύουμε αλλά –μοιραία– τα γεγονότα στην Ελλάδα. Είχαν μόλις σκοτωθεί οι τρεις της Μarfin και τους φαινόταν ούτως ή άλλως παράξενο που μπλέκουμε την πολιτική με την τέχνη, οπότε τα πάντα περιστράφηκαν γύρω από αυτό», συνεχίζει ο ίδιος.

Επί τρεις ημέρες, οι Erasers (που δεν έχουν σταθερή σύνθεση, αλλά σαν ανοιχτή κολεκτίβα λειτουργούν περισσότερο κάτω από το όνομα αυτό σαν χώρος συνάντησης) παρουσίασαν κάτι ανάμεσα σε ανοιχτή πρόβα, παράσταση και workshop – μια συνεχή 24ωρη διαδικασία από την οποία γεννήθηκαν τα υλικά της παράστασης που δόθηκε στο τέλος. Υλοποιώντας την ιδέα του «Ανοιχτού Θεάματος», η οποία εν μέρει έλκει την καταγωγή της από τον κόσμο του «ελεύθερου λογισμικού» και του «λογισμικού ανοιχτού πηγαίου κώδικα», οποιοσδήποτε μπορούσε ανά πάσα στιγμή να παρέμβει στη διαδικασία παραγωγής των υλικών της παράστασης ή και της δομής της.

Κρίση και δημοκρατία

Οι Erasers πήγαν στη Γενεύη έχοντας στις αποσκευές τους το κείμενο-κάλεσμα και τον κεντρικό σκελετό της παράστασης, που στηρίχθηκε στην ομιλία του Αλέν Μπαντιού στην Αθήνα φέτος τον χειμώνα, γύρω από την πλατωνική διάσταση του έργου του.

«Το Ιntermediated είναι μια μεταφορά που αντανακλά την τραγωδία (αλλά και την κωμωδία) της κρίσης, η οποία αυτήν τη στιγμή γίνεται αναγνωρίσιμη στον παροπλισμό της χώρας (dclassement) που γέννησε τη δημοκρατία», γράφουν χαρακτηριστικά οι ίδιοι στη σελίδα intermediated.net. «Τα σώματα είναι επί σκηνής. Σχηματίζονται και αναπαριστάνονται σαν ενσάρκωση των πλατωνικών κατηγοριοποιήσεων του μοντέρνου κοινωνικού δράματος και αδιεξόδου του Αλέν Μπαντιού. Το αδιέξοδο γίνεται ορατό μέσω μιας τριάδας που αποτελείται από τα ανθρώπινα σώματα, τους ήχους και τις εικόνες τους».

Στην παράσταση παρουσιάστηκαν τέσσερις χαρακτήρες, βγαλμένοι από το κείμενο του Αλέν Μπαντιού, συν ένας που συνιστά επινόηση των Erasers. Οι χαρακτήρες δεν είναι βεβαίως θεατρικοί, αλλά συμβολικοί, κοινωνικές καρικατούρες περισσότερο, στο θέατρο των οπτικών και ηχητικών σπαραγμάτων που συλλέγουν οι ίδιοι. Ο επιχειρηματίας, ο στρατιώτης-τρομοκράτης και η ηθοποιός, δρώντες χαρακτήρες μπλέκονται με το avatar, μια σχεσιακή ρευστή μορφή που λειτουργεί σαν καταλύτης μεταξύ των δρώντων υποκειμένων.

Μη ακολουθώντας καμία σχεδόν από τις θεατρικές συμβάσεις (πλην μια ελάχιστης λειτουργικής σκηνογραφίας), ακόμα κι αν εκτυλίσσεται μπροστά στο κοινό, το ζωντανό σινεμά των Erasers ανήκει περισσότερο στην οικογένεια των New Media τεχνών, είναι έντονα φορμαλιστικό, ελάχιστα συναισθηματικό και βεβαίως, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ερευνητικό, αφού δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς υπολογιστές. Ενας αλγόριθμος μοιράζει το υλικό μέσω ενός media server, που είναι και η τεχνολογική καρδιά της παράστασης. Το ψηφιακό υλικό, έχοντας πολλαπλασιαστικές ιδιότητες, μοιράζεται σε αλλεπάλληλα ζωντανά remix καθώς οι Erasers επιλέγουν αποσπάσματα και τα συνθέτουν εκ νέου.

«Στην παράστασή μας ήταν ορατό τι κάνουν οι κάμερες, εκεί επί τόπου. Οι χαρακτήρες ήταν ταυτόχρονα και παραγωγοί του θεάματος. Η αφήγηση που υιοθετούμε είναι μη γραμμική κι αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή είναι ορατά τα εργαλεία παραγωγής», λέει ο Γιώργος Κωνσταντινίδης.

Οι πειραματισμοί των Erasers, όμως, δεν περιορίζονται στην κριτική του κοινωνικού πεδίου ή της πολιτικής, αλλά επεκτείνονται και στο σύστημα της τέχνης και του θεάματος, τα οποία οι ίδιοι βλέπουν σαν αναπόσπαστο μέρος του «κατεστημένου».

Κριτική στο σύστημα

«Αστυνομικό μοίρασμα του ορατού, αυτό είναι η κυρίαρχη μορφή τέχνης, σήμερα», λέει ο Ηλίας Μαρμαράς, θεωρητικός των νέων Μέσων και new media καλλιτέχνης. «Ενα μέρος της πολιτιστικής παραγωγής έχει στόχο να κλείσει το βλέμμα στα όρια των προϊόντων της αγοράς, κάνοντας διαρκώς αποκλεισμούς της όρασης. Υπάρχουν και οι εναλλακτικές αντιδράσεις, όμως, που συνδέουν τα φαινομενικά ασύνδετα και διευρύνουν τον δημόσιο χώρο. Η αγορά τη μια προβάλλει τον Τζεφ Κουνς, που είναι ό,τι πιο συντηρητικό υπάρχει στον κόσμο της τέχνης, και την άλλη η ίδια αγορά προβάλλει τον Μπάνκσι, έναν αναρχικό».

Σύμφωνα με την κριτική των Erasers, η πολιτιστική αγορά δεν υπακούει μεν σε μια ιδεολογία, δημιουργεί όμως ιδεολογία, περιορίζοντας και ιδιωτικοποιώντας την όραση, με στόχο τις πωλήσεις αλλά και την αποφυγή των συγκρούσεων με τους ανταγωνιστές, λόγω της ανάγκης συμπίεσης του κόστους παραγωγής. Οι ιεραρχήσεις, που προκύπτουν από αυτή τη διαδικασία, δεν αποξενώνουν μόνο τον δημιουργό από το έργο του, αλλά και τον θεατή από τις πραγματικές προοπτικές της τέχνης που δεν μπορεί να περιορίζονται στην κατανάλωση του θεάματος.

Τα βράδια, οι συζητήσεις μεταφέρονταν από το μουσείο στις καταλήψεις της Γενεύης, που λειτουργούν σαν κοινωνικά κέντρα της πόλης. Γέννημα του «κινήματος των χορτάτων», όπως ονομάστηκαν οι καταλήψεις αυτές κατά τη δεκαετία του ’80, αποτελούν πια αναπόσπαστο τμήμα της πόλης και της ταυτότητάς της. «Αυτό που εντυπωσίαζε περισσότερο τους Ελβετούς, που γενικά είναι καλά πληροφορημένοι. ήταν η βία και η οργή που υπάρχει στην Ελλάδα: ο Δεκέμβρης».

History Of Social Games

Ένας χάρτης για την ιστορία των social games, από τον John Radoff.

Ενδιαφέρουσα προσπάθεια αλλά σίγουρα χρειάζεται update.

Απόσπασμα μιας συζήτησης με τον David Rolfe Graeber.

Ο David Rolfe Graeber είναι ένας αμερικανός ανθρωπολόγος και αναρχικός που δίδαξε ανθρωπολογία στο πανεπιστήμιο του Yale, με το οποίο ήρθε σε σύγκρουση και έφυγε το 2007, λόγω κυρίως των κοινωνικών του αγώνων που συμπεριλαμβάνουν μεταξύ άλλων την οργάνωση των διαδηλώσεων ενάντια στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ το 2002. Αξίζει να σημειωθεί η υποστήριξη που βρήκε από τον Maurice Bloch, καθηγητή της ανθρωπολογίας στο London School of Economics και στο College de France, ο οποίος έστειλε επιστολή στο Yale που μέσα της υπάρχει η δήλωση: <<Η εργασία του Graeber στην ανθρωπολογική θεωρία είναι εξαιρετική. Τον θεωρώ τον καλύτερο θεωρητικό ανθρωπολογίας της γενιάς του στον κόσμο>>. Μεταξύ άλλων έχει γράψει τα βιβλία ΄΄Αποσπάσματα μιας αναρχικής ανθρωπολογίας΄΄ που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΄΄Στάσει Εκπίπτοντας΄΄ και το ΄΄Προς μια ανθρωπολογική θεωρία της Αξίας: Το κίβδηλο νόμισμα των ονείρων μας΄΄.
Γνωστή είναι επίσης η διδακτορική διατριβή που έκανε μένοντας δύο χρόνια στη Μαδαγασκάρη : ΄΄Μνήμη και βία στην αγροτική Μαδαγασκάρη΄΄ με θέμα τον συνεχιζόμενο κοινωνικό διαχωρισμό μεταξύ των απογόνων των ευγενών και των πρώην σκλάβων. Η συνομιλία έγινε για το περιοδικό Κοντέινερ.

Πανεπιστήμιο και Αναρχία

<<Στα πανεπιστήμια μπορεί να συναντήσει κανείς πολλούς καθηγητές που είναι μαρξιστές αλλά σπανίως κάποιους που είναι αναρχικοί. Αναρωτήθηκα γι΄αυτό αρκετό καιρό. Ο Μαρξισμός είναι μια κοινωνική θεωρία, επομένως είναι δυνατό να ασχολείσαι με τη μαρξιστική θεωρία αλλά να μην εμπλέκεσαι με την πολιτική. Όμως είναι εξαιρετικά δύσκολο να υποστηρίζεις ότι είσαι αναρχικός αλλά να μην έχεις κάποιου είδους πολιτική δράση.

Και αυτό γιατί κατά την άποψη μου, ενώ ο μαρξισμός μπορεί να ιδωθεί σαν ένας θεωρητικός διάλογος πάνω στην επαναστατική στρατηγική, ο αναρχισμός αφορά σε μια ηθική συζήτηση πάνω στην επαναστατική πρακτική.

Η ιδέα της διαμαρτυρίας και της διεκδίκησης αιτημάτων, που οπουδήποτε αλλού στον κόσμο θεωρείται κύριο στοιχείο της δημοκρατίας, στις ΗΠΑ εκλαμβάνεται σα να υποσκάπτει την ίδια την ακαδημαϊκή ελευθερία. Παράξενο!

Παρατηρούμε ότι υπάρχει μια γενικότερη κρίση για τη φύση της ίδιας της εκπαίδευσης, κάτι που αποτυπώνεται στο κύμα των πανεπιστημιακών καταλήψεων, ιδιαίτερα στην Καλιφόρνια.

Το ίδιο κύμα εξαπλώνεται και στην Αγγλία καθώς στα πλαίσια της οικονομικής κρίσης για παρόμοιους λόγους, το πανεπιστήμιο γίνεται ο πρώτος στόχος περικοπών.

Ίσως να γνωρίζετε τι συμβαίνει στο πανεπιστήμιο του Middlessex που αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό κατάληψη. Πιστεύω πως τα γεγονότα εκεί θα αποδειχθούν πολύ σημαντικά γιατί αυτό που διακυβεύεται είναι η ίδια η φύση του πανεπιστημίου, ο σκοπός ολόκληρου του πανεπιστημιακού συστήματος. Εκεί προσπάθησαν να καταργήσουν ολόκληρο το τμήμα φιλοσοφίας και στην ουσία το καταφέρανε. Το τμήμα ήταν ένα από τα καλύτερα της Αγγλίας, πάντως σίγουρα το καλύτερο τμήμα του πανεπιστημίου-βάσει του δικού τους νεοφιλελεύθερου συστήματος αξιολόγησης! Αλλά παρόλα αυτά αποφάσισαν να το καταργήσουν.

Κάποιοι προσπαθούν να αλλάξουν τον τρόπο που αξιολογούνται τα πανεπιστημιακά προγράμματα, το πως κατανέμονται οι πόροι. Είναι δυστυχώς οι ίδιοι άνθρωποι που έδειξαν τόσο δραματικά ότι είναι τελείως ανάξιοι να εκτιμήσουν αξίες, δηλαδή οι τραπεζίτες που μας οδήγησαν στην κρίση που βρισκόμαστε σήμερα. Είναι οι ίδιοι που καλούνται από τα πανεπιστήμια για να καθορίσουν τι έχει αξία και τι όχι. Φαίνεται παρανοϊκό. Αλλά αυτό που συμβαίνει είναι πως πρόκειται περί μιας ευθείας επίθεσης σε κάθε πιθανή πηγή που ενδέχεται να προσφέρει ένα εναλλακτικό σύστημα αξιών. Επίθεση σε όποιο θεσμό επεξεργάζεται διαφορετικούς τρόπους αποτίμησης των κοινωνικών αξιών, εκτός του πλαισίου του χρεοκοπημένου νεο-φιλελεύθερου μοντέλου>>.

Περί προ-απεικονιστικών πολιτικών πρακτικών (Pre-figurative politics).

Οι εναλλακτικές πρακτικές και διαδικασίες που προεικονίζουν μια διαφορετική κοινωνία.

<< Πιστεύω πως η φράση –κλειδί για την κατανόηση της άμεσης δράσης είναι η φράση της Ένωσης Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου ( Industrial Workers of the World) ΄΄φτιάχνοντας μια νέα κοινωνία μέσα στο κέλυφος της παλιάς΄΄. Η διαφορά μεταξύ της διαμαρτυρίας και της άμεσης δράσης, είναι πως όταν διαμαρτύρεσαι έχεις αιτήματα και κατά κάποιον τρόπο εμπλέκεσαι άμεσα με τις δομές εξουσίας, ακόμα και όταν τις κατακρίνεις ή απαιτείς από μια κυβέρνηση να παραιτηθεί- ακόμα και τότε ζητάς κάτι. Στην περίπτωση της άμεσης δράσης επιχειρείς να πετύχεις αυτό που θέλεις σαν η εξουσία να μην υπήρχε καν.

Δρας δηλαδή σαν να είσαι ήδη ελεύθερος και αν αυτό δεν σου επιτρέπεται τότε βλέπεις πως θα αντιδράσεις. Η ιδέα είναι πως δεν βλέπεις εξαρχής π.χ. την αστυνομία ως εκπροσώπους της εξουσίας, αλλά σαν ανθρώπους που απλά φοράνε μια στολή και τους αντιμετωπίζεις όπως όλους τους άλλους και αντιδράς σε περίπτωση βίας όπως απέναντι στον οποιονδήποτε δρούσε εναντίον σου με βίαιο τρόπο. Αυτό καθιστά τις διαπροσωπικές σχέσεις σημαντικότερες από τις σχέσεις εξουσίας. Φαίνεται ιστορικά πως περισσότερες κυβερνήσεις έχουν πέσει μέσα από τακτικές ΄΄απόσυρσης΄΄, ΄΄εξόδου΄΄ παρά μέσω μετωπικών συγκρούσεων. Κι αυτό γιατί η συνεχής απόσυρση δημιουργεί ένα κενό μέσα στο οποίο η εξουσία καταρρέει.

Πως μπορούν οι προ-εικονιστικές πρακτικές που περιγράφεις να απεικονισθούν, να συμβολοποιηθούν και να επικοινωνηθούν? Χρειαζόμαστε μια νέα γλώσσα, νέους κώδικες ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να τις κατανοήσουν. Στις μετωπικές αντιπαραθέσεις οι εικόνες και ο συμβολισμός της βίας είναι εμφανής, όμως στις περιπτώσεις που περιγράφεις λείπουν. Πως αναπαριστώνται αυτές οι πρακτικές ειδικά εντός της κοινωνίας των Μέσων?

Αυτός είναι ο προβληματισμός μου όλο αυτό το διάστημα. Όταν οι άνθρωποι συμμετέχουν ενεργά αλλάζει η αντίληψη σου για το τι είναι εφικτό. Η οπτική σου αλλάζει όταν βλέπεις ανθρώπους να συζητάνε και να καταλήγουν σε αποφάσεις χωρίς κάποιος να ΄΄διευθύνει΄΄ τη συζήτηση- κάτι που δεν φανταζόσουν πως μπορεί να συμβεί πραγματικά. Είναι όμως δύσκολο να επικοινωνήσεις μια τέτοια εμπειρία. Με τα ΜΜΕ είναι πιο εύκολο να επικοινωνήσεις μια αρνητική εμπειρία, όπως π.χ πως το ΔΝΤ είναι ο κοινός εχθρός, αλλά είναι σχεδόν αδύνατον να περάσεις μια θετική. Ο κόσμος δεν γνώριζε καν πως υπάρχουν συγκεκριμένες εναλλακτικές πρακτικές, αλλά μέσω μιας διαδικασίας ΄΄επι-μόλυνσης΄΄ μέσα από τη συνεχή έκθεση στις νέες αυτές μορφές απέκτησε προσωπικές εμπειρίες σε σημείο που ακόμα και φιλελεύθερες οργανώσεις χρησιμοποιούν αναρχικές αρχές στην οργάνωση τους. Πάντως είναι ένα δύσκολο πρόβλημα πως μπορούμε να το εκφράσουμε όλο αυτό.

Έχεις δίκιο όταν λες πως χρειαζόμαστε μια νέα γλώσσα. Σκεφτόμουν το παράδειγμα του ΄΄κομουνισμού΄΄ ως πολύ χαρακτηριστικό. Στην πλέον κοινή και αποδεκτή χρήση ο κομουνισμός ταυτίζεται με τη Σοβιετική Ένωση ή την Κομουνιστική Κίνα και αναφέρεται σε ένα ολοκληρωτικό σύστημα που ήταν από πολλές πλευρές αναποτελεσματικό. Και έτσι απορρίπτεται αυτόματα. Αλλά αν κοιτάξεις προσεκτικά, η βασική αρχή του κομουνισμού ΄΄από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητες του , στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του΄΄ είναι πολύ πρακτική και αποτελεσματική. Έτσι όταν απομακρυνθούμε από τον ΄΄μυθικό κομουνισμό΄΄ από την ιδέα δηλαδή πως κάποτε θα υπάρξει μια κοινωνία οργανωμένη στη βάση μιας μοναδικής αρχής-λες και υπήρξε ποτέ μια τέτοια κοινωνία- και συγκεντρωθούμε σε μικρότερης κλίμακας οικονομίες, τότε παρατηρούμε πως τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι πράγματι δρουν στη βάση αυτού του κομουνιστικού αξιώματος. Ακόμα και αν δουλεύεις σε ένα γραφείο, σε μια μεγάλη πολυεθνική εταιρία, όταν ένας συνάδελφος σου ζητήσει να του δώσεις ένα κλειδί ή ένα εργαλείο δεν του απαντάς ΄΄τι έχω να κερδίσω αν στο δώσω΄΄ αλλά απλά του το δίνεις γιατί ο άλλος το έχει ανάγκη και εσύ μπορείς να του το παραχωρήσεις. Οι περισσότερες οικογένειες, στην πραγματικότητα τα περισσότερα κοινωνικά σχήματα λειτουργούν κατά βάση κομουνιστικά. Επομένως ναι πρέπει να ξαναγυρίσουμε στη γλώσσα και να δείξουμε ότι στην πραγματικότητα όλοι είμαστε κομουνιστές τις περισσότερες φορές. Θα μετατόπιζε τις αντιλήψεις μας ριζικά.

The Anomalous Wave

http://www.edu-factory.org/edu15/images/stories/2.jpg

Άρθρο στο όγδοο τεύχος του Κοντέινερ

We all are on the same blue boat with yellow stars.

Τον Αύγουστο του 2008 στην Ιταλία, η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι χρησιμοποιώντας σαν αφορμή την παγκόσμια οικονομική κρίση, ψηφίζει το νόμο 133/2008, μια κίνηση που μειώνει δραματικά τις επιχορηγήσεις στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Περιορισμοί στο εκπαιδευτικό προσωπικό, αναστολές πληρωμών, καταστάσεις εξαίρεσης, ερευνητές με περιορισμούς και βραχυπρόθεσμες συμβάσεις. Με άλλα λόγια, με το πρόσχημα της ιδιωτικοποίησης του πανεπιστημιακού συστήματος, έθεσε σε εφαρμογή μια επιχείρηση υπεξαίρεσης ενός κοινού αγαθού, την παραγωγή της δημόσιας γνώσης.

Η συνταγή της επιχειρηματοποίησης του πανεπιστημίου είναι απλή. Χρέωση της κρίσης στους φοιτητές. Όπως λέει ο Gigi Roggero σε ένα άρθρο του στο περιοδικό Posse*, <<η κρίση του πανεπιστήμιου δεν έχει τίποτε να κάνει απλώς και μόνο με τις περικοπές της δημόσιας χρηματοδότησης και την ενεργοποίηση των ιδιωτικών επενδύσεων (που όμως στην Ιταλία είναι παντελώς απούσες) στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης: είναι η ίδια η διαλεκτική μεταξύ δημόσιου κι ιδιωτικού που διαλύεται . Οι φοιτητές εφοδιασμένοι με μειονεκτικό ανθρώπινο κεφάλαιο, θα πρέπει να πληρώνουν ψηλότερα δίδακτρα για να κάνουν μια επένδυση στο ίδιο τους το μέλλον ή, καλύτερα, σ’ αυτό που στις χρηματοοικονομικές αγορές ονομάζεται μέλλον>>. Η επισφάλεια της εργασίας στις αγορές έρχεται να ΄΄δέσει΄΄ δηλαδή, με την εισαγωγή της επίσης στους χώρους της γνωσιακής εργασίας, που παράγει τις μορφές υποκειμενικότητας του μέλλοντος.

Οι αντιδράσεις στο νομοσχέδιο ήταν εντυπωσιακές. Εκατομμύρια άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους, έγιναν καταλήψεις σχολών και γραφείων διοίκησης, ενημερώσεις και συζητήσεις στους δημόσιους χώρους. Το ΄΄Όχι΄΄ στην εμπορευματοποίηση της γνώσης, στο πανεπιστήμιο εταιρία και σε ένα οικονομικό σύστημα αποκλειστικά αφιερωμένο στο να μεταστρέφει τα πάντα σε κέρδος, ακούστηκε και μεταφέρθηκε στη μισή Ευρώπη. Έτσι γεννήθηκε το Ευρωπαϊκό Ανώμαλο Κύμα που ξεπερνώντας τα σύνορα των κρατών, μετασχηματίστηκε σε κοινωνικό κίνημα έχοντας σαν βασικό σλόγκαν το: Δεν θα πληρώσουμε εμείς την κρίση σας. Και αυτό που στην ουσία θορύβησε τους θεσμικούς φορείς στα πανεπιστήμια και τα νεοφιλελεύθερα παπαγαλάκια μέσα στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και στους κομματικούς μηχανισμούς – δεξιάς ή αριστεράς- ήταν πως οι άνθρωποι άρχισαν να αποκτούν μια άλλου είδους συνείδηση σύγκρουσης και ρήξης, κινούμενοι έξω από τα συνήθη πλαίσια των κομμάτων.

Ξανά ο Gigi Roggero: <<Είναι διπλή η κρίση που οι φοιτητές κι οι επισφαλείς εργαζόμενοι αρνούνται να πληρώσουν: η κρίση του πανεπιστήμιου κι η παγκόσμια οικονομική κρίση. Δυο διαπλεκόμενες κρίσεις, αν σαν το χρηματοοικονομικό σύστημα εννοούμε την πραγματική και συγκεκριμένη μορφή της καπιταλιστικής οικονομίας μέσα σ’ ένα σύστημα συσσώρευσης, το οποίο πρέπει να αξιοποιήσει (υπεξαιρώντας το) εκείνο που δεν μπορεί πια να μετρήσει.>> Ή όπως λένε διάφοροι εκπρόσωποι του Κύματος: γιατί στην Ευρώπη, σε μια δηλαδή οικονομία που θέτει κεντρικά τη σχέση της με τους γνωσιακούς πόρους, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια εξαιρετικά έντονη επίθεση ενάντια στα ιδρύματα μετάδοσης, παραγωγής και κυκλοφορίας της γνώσης? Και ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος του πανεπιστημίου σήμερα μέσα στο πλαίσιο του γνωσιακού καπιταλισμού?

Την περίοδο που διανύουμε η αρχική ορμή του Κύματος έχει μετριαστεί υπό την πίεση μαφιόζικου τύπου πολιτικών και σιωπηλών συμφωνιών μεταξύ απεργοσπαστών, κυβερνήσεων, συνδικάτων και πολιτικών κομμάτων. Τα ευρωπαϊκά κράτη που ένιωσαν το Ανώμαλο Κύμα, αντέδρασαν με το γνωστό τρόπο: την καταπίεση του. Καταστολή των διαδηλώσεων και των διαμαρτυριών από την αστυνομία. Παρακρατικές και ακροδεξιές οργανώσεις έκαναν την επανεμφάνιση τους. Ποιο θα είναι το μέλλον των αντιδράσεων στις πανεπιστημιακές μεταρρυθμίσεις και ποια μορφή θα πάρει το Κύμα? Κάποιοι προτείνουν τη δημιουργία μιας διεθνούς οργάνωσης και σαν κομβικό σημείο αρχής δημιούργησαν την ιστοσελίδα www.europeananomalouswave.tk όπου συγκεντρώνονται πληροφορίες, ντοκουμέντα, μαρτυρίες και αναλύσεις από διάφορες οργανώσεις και πολιτικά υποκείμενα που συνδέονται με το Κύμα.

Ο Gigi Rommero συνοψίζοντας κάποιες απόψεις λέει πως αυτό που χρειάζεται τώρα είναι:

<< Να συνεχίζουμε να κάνουμε τη μητρόπολη ανήμπορη για τη διαχείρισή της, να εδραιώσουμε τους θεσμούς του αυτόνομου πανεπιστήμιου, να γενικεύσουμε τους εκπαιδευτικούς αγώνες σ’ όλη τη σύνθεση της εργασίας. Εδώ παίζεται το παιχνίδι. Το διακύβευμα, αν θέλετε να το πούμε έτσι, είναι να ξανασκεφτούμε με υλιστικούς όρους το θέμα της ελευθερίας, στο βαθμό που αυτή αφορά στις μορφές της εργασίας και της πανεπιστημιακής μεταρρύθμισης, όπως βρίσκεται εγκλωβισμένη μέσα στην επισφάλεια και τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Η δική μας η ελευθερία μιλά τη γλώσσα της δύναμης της κοινωνικής συνεργασίας και της ζωντανής γνώσης, είναι μια ριζοσπαστική κριτική των σχέσεων αξιοποίησης και του διττού δημόσιου-ιδιωτικού πανεπιστήμιου. Είναι μια άγρια ελευθερία, επειδή δεν μπορεί να εκχωρηθεί. Είναι μια κοινή ελευθερία, επειδή είναι μεροληπτική. Είναι η ελευθερία, που έχουν τα κύματα, καθώς οργανώνονται.>>

· Ολόκληρο το άρθρο του Gigi Roggero σε Ελληνική μετάφραση του Μωυσή Μπουντουρίδη εδώ: http://thrymmata.blogspot.com/search/label/studitalia2008

Ευρώπη: Η Τελική Κρίση; Μερικές Θέσεις.

Max Ernst: L' Europe après la pluie.

Etienne Balibar

Ευρώπη: Η Τελική Κρίση; Μερικές Θέσεις

Μετάφραση: Γιώργος Κατσαμπέκης

Αναδημοσίευση του κειμένου του Etienne Balibar σχετικά με την κρίση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και κάποιες θέσεις που παίρνει για ένα υποθετικά βιώσιμο μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1. Αυτή είναι μόνο η αρχή της κρίσης

Μέσα σε ένα μόνο μήνα είδαμε τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, κύριο Παπανδρέου, να ανακοινώνει την πτώχευση της χώρας του, ένα επεκτεινόμενο ευρωπαϊκό δάνειο διάσωσης το οποίο του προσφέρθηκε με το τίμημα των σαρωτικών περικοπών, που σύντομα το ακολούθησαν οι «υποβαθμίσεις» της πιστοληπτικής ικανότητας της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, μια απειλή για την αξία, αλλά και την ίδια την ύπαρξη του ευρώ, την δημιουργία (υπό την έντονη πίεση των ΗΠΑ) ενός ευρωπαϊκού ταμείου ασφάλειας αξίας 750 δις ευρώ, την απόφαση της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας (ενάντια στους κανονισμούς της) να εξαγοράσει τα χρέη των κυβερνήσεων, και την ανακοίνωση μέτρων λιτότητας σε αρκετά κράτη μέλη της Ευρώπης. Είναι ξεκάθαρο πως πρόκειται μόνο για την αρχή. Αυτά τα τελευταία επεισόδια μιας κρίσης, που ξεκίνησε δύο χρόνια πριν με την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων στις ΗΠΑ, θα έχουν και συνέχεια. Δείχνουν ότι το ρίσκο μιας οικονομικής κατάρρευσης είναι περισσότερο από ποτέ υπαρκτό και προκαλείται από την τεράστια ποσότητα τοξικών ομολόγων τα οποία συσσωρεύονταν κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών μέσω του συνδυασμού μη εγγυημένων δανείων και της μετατροπής των credit default swaps σε επενδυτικά προϊόντα από τις τράπεζες. Ο «Black Peter», το αθροισμένο ποσό των μη καλύψιμων χρεών, τρέχει με ρυθμούς που τα κράτη δε μπορούν να ακολουθήσουν. Η κερδοσκοπία τώρα στοχεύει τις ισοτιμίες και τα δημόσια χρέη. Αλλά το ευρώ είναι ο αδύναμος κρίκος, όπως και η ίδια η Ευρώπη. Δε θα έπρεπε να έχουμε πολλές αμφιβολίες σχετικά με την καταστροφή που έρχεται.

2. Οι Έλληνες διαμαρτύρονται: και καλά κάνουν!

Μια πρώτη άμεση συνέπεια της «θεραπείας» που εφαρμόστηκε στην ελληνική κρίση ήταν οι άγριες διαμαρτυρίες του ελληνικού πληθυσμού. Υπάρχει μια δημόσια συζήτηση σχετικά με το αν αυτή η αντίδραση αποτελεί δειλή άρνηση των ευθυνών από τη μεριά του πληθυσμού, ή φυσιολογική απόρριψη μιας άδικης συλλογικής τιμωρίας. Αφήνοντας κατά μέρος τα εγκληματικά επεισόδια που προέκυψαν, μου φαίνεται πως οι διαμαρτυρίες των Ελλήνων ήταν εντελώς δικαιολογημένες, τουλάχιστον για τρεις λόγους. Πρώτον, γίναμε μάρτυρες μίας ολοκληρωτικής καταδίκης του ελληνικού λαού: η διαφθορά και τα ψέματα των πολιτικών (των οποίων οι ευεργετούμενοι, όπως και παντού, είναι κυρίως οι πλούσιοι, οι οποίοι επιδόθηκαν σε μεγάλης έκτασης φοροδιαφυγή), αποδόθηκαν σε αυτόν καθεαυτό τον λαό, αδιακρίτως. Δεύτερον, για ακόμα μία φορά (και αυτή τη φορά μάλλον πολύ παραπάνω), η κυβέρνηση αθέτησε τις προεκλογικές της υποσχέσεις, χωρίς να παρεμβληθεί κανενός είδους δημοκρατική αντιπαράθεση. Τέλος, η Ευρώπη δεν επέδειξε ουσιαστική αλληλεγγύη απέναντι σε ένα κράτος-μέλος της, αλλά του επέβαλε τους εξαναγκαστικούς κανόνες του ΔΝΤ, οι οποίοι προστατεύουν όχι τα κράτη, αλλά τις τράπεζες και υπόσχονται βαθιά και ατελείωτη ύφεση. Οι περισσότεροι σοβαροί οικονομολόγοι συμφωνούν ότι αυτό θα οδηγήσει με ακόμα πιο αναπόφευκτο τρόπο στην πτώχευση της ελληνικής οικονομίας και θα εξαπλώσει την κρίση, αυξάνοντας τα ήδη υψηλά ποσοστά ανεργίας, ειδικά αν οι ίδιοι κανόνες επιβληθούν και σε άλλες χώρες των οποίων η «αξιολόγηση» στην χρηματοπιστωτική αγορά θα μπορούσε να υποβαθμιστεί ανά πάσα στιγμή: πράγμα το οποίο είναι ακριβώς αυτό που η «ορθόδοξη» πλευρά αποζητά.

3. Η πολιτική που κρύβει το όνομά της

Οι Έλληνες ήταν τα πρώτα θύματα, αλλά με δυσκολία θα παραμείνουν και τα τελευταία, μιας πολιτικής «διάσωσης του Ευρωπαϊκού νομίσματος» της οποίας οι στρατηγικές διαρρυθμίσεις (επιβεβλημένες κυρίως από τη Γερμανία) είναι, πρώτα και κύρια, ο γενικός περιορισμός των δημοσίων δαπανών (ομολογουμένως, η Συνταγματική Συνθήκη συμπεριελάμβανε έναν κανόνα μέγιστου δημοσιονομικού ελλείμματος, ο οποίος ποτέ δεν επεβλήθη…), και επιπροσθέτως ο (κάπως ήπιος) έλεγχος της κερδοσκοπίας και της ελεύθερης κίνησης των hedge funds και των παικτών του χρηματιστηρίου, που είχε ήδη ανακοινωθεί μετά την κρίση των subprimes και την πραγματική ή εικονική κατάρρευση των αμερικανικών τραπεζών το 2008. Σε αυτό το πλαίσιο οι νεο-κεϊνσιανοί οικονομολόγοι προσθέτουν ακόμα ένα ζήτημα: την προώθηση της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής οικονομικής (δια)κυβέρνησης (ειδικά μέσω της ενοποίησης των φορολογικών πολιτικών), πιθανότατα ενσωματώνοντας και αυξάνοντας τις βιομηχανικές επενδύσεις. Χωρίς τέτοια μέτρα, υποστηρίζουν, ένα ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα θα αποδειχτεί μη βιώσιμο.

Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν είναι απλώς τεχνικό ζήτημα: πρόκειται για καθαρά πολιτικά μέτρα, για τα οποία όλοι οι πολίτες θα έπρεπε να έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν τη γνώμη τους, αφού όλοι τους θα επηρεαστούν από τα αποτελέσματα. Ωστόσο, στο βαθμό που αυτή τη στιγμή υφίσταται, η συζήτηση είναι βαθειά προκατειλημμένη, επειδή ουσιαστικές πτυχές του ζητήματος αποκρύπτονται ή απωθούνται:

- Κάθε πολιτική υπεράσπισης ή υποτίμησης ενός νομίσματος στο πλαίσιο μιας κρίσης οδηγεί σε μια ριζική εναλλακτική: είτε υποβάλει τις οικονομικές και κοινωνικές αποφάσεις στην εξουσία των χρηματοπιστωτικών αγορών (συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων «αξιολόγησης», που λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενες προφητείες, και τις υποκριτικές απόλυτες «κρίσεις» [absolute «judgments»]), είτε ενισχύει, όσον αφορά τις αρμοδιότητες του κράτους (και γενικότερα των δημόσιων θεσμών), τον περιορισμό των ανισορροπιών της αγοράς και την παραχώρηση στις μακροχρόνιες οικονομικές επενδύσεις προτεραιότητας έναντι των μεσοπρόθεσμων κερδοσκοπικών κινήσεων. Δε μπορεί να συμβαίνουν και τα δύο ταυτόχρονα!

- Στη σημερινή του μορφή, υπό την επιρροή των κυρίαρχων κοινωνικών δυνάμεων, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα μπορεί να έχει παραγάγει κάποιο βαθμό θεσμικής εναρμόνισης και να έχει γενικεύσει κάποια θεμελιώδη δικαιώματα, κάτι το οποίο δε θα έπρεπε να αγνοούμε, όμως, σε αντίθεση με τους διακηρυγμένους στόχους, δεν έχει παραγάγει μια συγκλίνουσα εξέλιξη των εθνικών οικονομιών, και πόρρω απέχει από μια ζώνη κοινής ευημερίας. Ορισμένες χώρες είναι κυρίαρχες, ενώ άλλες είναι κυριαρχούμενες, όσον αφορά το μερίδιό τους στην αγορά, ή τη συγκέντρωση κεφαλαίου, και τη βιομηχανική εξάρτηση/υποτέλεια. Οι λαοί μπορεί να μην έχουν ανταγωνιστικά συμφέροντα, όμως τα έθνη φαίνεται όλο και περισσότερο να έχουν.

- Κάθε «κεϊνσιανή» στρατηγική για την δημιουργία δημόσιας «εμπιστοσύνης» στην οικονομία βασίζεται σε τρεις αλληλοεξαρτώμενους πυλώνες: μια σταθερή ισοτιμία, ένα ορθολογικό φορολογικό σύστημα, όμως επίσης και μια κοινωνική πολιτική, με στόχευση την πλήρη απασχόληση και την ενίσχυση της λαϊκής κατανάλωσης για τη συντήρηση της ζήτησης. Αυτή η τρίτη πτυχή αγνοείται συστηματικά στα περισσότερα από τα επίκαιρα σχόλια, προφανώς όχι τυχαία.

4. Οι πραγματικές ροπές της παγκοσμιοποίησης

Όλη αυτή η συζήτηση αναφορικά με το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα (στο οποίο, ας μην ξεχνάμε, κάποιες ευρωπαϊκές χώρες αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, συμπεριλαμβανομένων της Μεγάλης Βρετανίας, της Σουηδίας και της Πολωνίας) και το μέλλον της Ευρώπης θα παραμείνει εντελώς αφηρημένη εκτός αν συναρθρωθεί με τις πραγματικές ροπές της Παγκοσμιοποίησης: ειδικά εκείνες τις ροπές που η οικονομική κρίση θα επιταχύνει δυναμικά, εκτός αν υπάρξει πολιτική απάντηση από τους λαούς που επηρεάζονται και από τους ηγέτες τους. Πώς θα μπορούσαμε να τις συνοψίσουμε; Πρώτον, γινόμαστε μάρτυρες μιας μετάβασης από έναν τύπο διεθνούς ανταγωνισμού σε έναν άλλο: δεν έχουμε να κάνουμε πλέον με έναν ανταγωνισμό (κυρίως) παραγωγικών κεφαλαίων, αλλά με έναν ανταγωνισμό ανάμεσα σε εθνικές επικράτειες, οι οποίες χρησιμοποιούν φορολογικά προνόμια και πιέσεις στους μισθούς των εργαζομένων για να προσελκύσουν περισσότερα κεφάλαια από τους γείτονές τους. Σήμερα, είναι ξεκάθαρο πως, είτε η Ευρώπη λειτουργήσει ως ένα αποτελεσματικό σύστημα αλληλεγγύης ανάμεσα στα μέλη της για να τα προστατέψει από «συστημικά ρίσκα», είτε (πιεσμένη από Κράτη που είναι στιγμιαία πιο ισχυρά, και τις κοινές τους γνώμες) απλώς θέσει ένα νομικό πλαίσιο για να προωθήσει ένα μεγαλύτερο βαθμό ανταγωνισμού ανάμεσα σε αυτά και τους πολίτες τους, αυτό θα καθορίσει το μέλλον της Ευρώπης, πολιτικά, κοινωνικά και πολιτισμικά. Όμως υπάρχει και μία δεύτερη τάση: ένας μετασχηματισμός του διεθνούς καταμερισμού εργασίας, ο οποίος αποσταθεροποιεί ριζικά την κατανομή της εργασίας στον κόσμο. Έχουμε να κάνουμε με μια νέα παγκόσμια δομή όπου Βορράς και Νότος, ανατολή και Δύση ανταλλάσσουν τώρα θέσεις. Για την Ευρώπη, ή έστω το μεγαλύτερο κομμάτι της, αυτό συνεπάγεται αυτομάτως μια βάναυση αύξηση των ανισοτήτων: κατάρρευση των μεσαίων τάξεων, συρρίκνωση των εξειδικευμένων επαγγελμάτων, μετατόπιση των «volatile» παραγωγικών βιομηχανιών, οπισθοχώρηση του κράτους πρόνοιας και των κοινωνικών δικαιωμάτων, καταστροφή των πολιτιστικών βιομηχανιών και γενικότερα των δημόσιων υπηρεσιών. Γι αυτό και οι αντιστάσεις ενάντια στην υπερεθνική πολιτική ολοκλήρωση με τη λογική της προστασίας της κυριαρχίας των κρατών θα έχουν ως αποτέλεσμα τελικά την φθορά της άμυνας κάθε κράτους. Θα επισπεύσουν επίσης μια επιστροφή στις εθνικές διαμάχες, που το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ήθελε να ξεπεράσει δια παντός. Ωστόσο, είναι επίσης ξεκάθαρο ότι ακόμα μεγαλύτερη πολιτική ολοκλήρωση της Ευρώπης δε μπορεί να προέλθει «από τα πάνω», από μια γραφειοκρατική απόφαση. Απαιτεί δημοκρατική συμμετοχή και προάγεται σε κάθε χώρα και την ήπειρο αυτή καθεαυτή.

5. Λαϊκισμός: κίνδυνος ή διέξοδος;

Δε μπορούμε επομένως παρά να υποβάλουμε την ερώτηση: είναι αυτό που ζούμε η αρχή του τέλους για τη Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα οικοδόμημα που ξεκίνησε 50 χρόνια πριν στη βάση μιας παλιάς ουτοπίας, αλλά τώρα αποδεικνύεται ανίκανη να εκπληρώσει τις υποσχέσεις της; Η απάντηση, δυστυχώς, είναι ναι: αργά ή γρήγορα, αυτό θα είναι αναπόφευκτο, και πιθανότατα όχι χωρίς βίαιες αναταραχές. Αν δε βρει το δυναμισμό για ένα νέο ξεκίνημα σε ριζοσπαστικές νέες βάσεις, η Ευρώπη θα καταστεί ένα νεκρό πολιτικό εγχείρημα. Όμως η διάλυση της ΕΕ αναπόφευκτα θα εγκατέλειπε τους λαούς της στους κινδύνους της παγκοσμιοποίησης σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό. Δε θα διαφέρουν πολύ από πτώματα που τα παρασύρει το ρεύμα στο ποτάμι… Αντιστρόφως, αν και μια επανίδρυση της Ευρώπης δεν εγγυάται σίγουρη επιτυχία, τουλάχιστον της δίνει τη δυνατότητα να κερδίσει κάποια γεωπολιτική ισχύ, προς το συμφέρον της και προς το συμφέρον άλλων. Με μία προϋπόθεση βεβαίως: ότι (η ΕΕ) θα αντεπεξέλθει με θάρρος σε όλες τις προκλήσεις που εμπλέκονται στην ιδέα μιας πρωτότυπης μορφής μετα-εθνικής ομοσπονδίας. Και δεν είναι παρά τεράστιες: το στήσιμο μιας κοινής δημόσιας αρχής, που δεν θα αποτελεί ούτε Κράτος ούτε απλώς «διακυβέρνηση» πολιτικών και ειδικών˙ η διασφάλιση γνήσιας ισότητας μεταξύ των εθνών, με την ταυτόχρονη πάλη ενάντια στον αντιδραστικό εθνικισμό, είτε αυτός βρίσκεται με τη μεριά των «ισχυρών» είτε με τη μεριά των «αδυνάτων»˙ και πάνω απ’ όλα η αναζωογόνηση της δημοκρατίας στον ευρωπαϊκό χώρο, προβάλλοντας αντίσταση έτσι στην τρέχουσα διαδικασία «απο-δημοκρατικοποίησης» ή «κρατισμού χωρίς κράτος», που παράγεται από τον νέο-φιλελευθερισμό και την αποικιοποίηση των διοικήσεών της από μια γραφειοκρατική κάστα, που αποτελεί επίσης σε μεγάλο βαθμό την πηγή της διαφθοράς στις δημόσιες αγορές.

Κάτι το προφανές θα έπρεπε να έχει εδώ και καιρό αναγνωριστεί: δεν πρόκειται να υπάρξει πρόοδος προς τον φεντεραλισμό στην Ευρώπη (του τύπου τον οποίο υπερασπίζονται ορισμένοι, και ορθώς πράττουν) αν η ίδια η δημοκρατία δεν προοδέυσει πέρα από τις υπάρχουσες δομές, επιτρέποντας αυξημένη επιρροή του λαού(-ών) στους υπερεθνικούς θεσμούς. Μήπως αυτό σημαίνει πως, για να αντιστρέψουμε την πορεία της τρέχουσας ιστορίας, για να ταρακουνηθούμε από τον λήθαργο μιας αποσυντιθέμενης πολιτικής κατασκευής, θα χρειαζόμασταν κάτι όπως ένας ευρωπαϊκός λαϊκισμός, ένα ταυτόχρονο κίνημα ή μια ειρηνική ανταρσία των λαϊκών μαζών που θα εκφράζουν το θυμό τους ως θύματα της κρίσης ενάντια στους δημιουργούς της και τους επωφελημένους, καλώντας σε έναν έλεγχο «από τα κάτω» ενάντια στα μυστικά πάρε-δώσε και τις κρυφές συμφωνίες που κάνουν οι αγορές, οι τράπεζες και τα Κράτη; Ναι, πράγματι. Δεν υπάρχει στην πραγματικότητα κανένα άλλο όνομα με το οποίο θα μπορούσαμε να ονομάσουμε την πολιτική δημιουργία του λαού. Συμφωνώ πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε άλλες καταστροφές και γι αυτό χρειαζόμαστε ισχυρούς θεσμικούς κανόνες και πάνω απ’ όλα την ανάδυση πολιτικών δυνάμεων στην ευρωπαϊκή αρένα, που θα εισαγάγουν μια κουλτούρα ασυμβίβαστων δημοκρατικών ιδανικών και το φαντασιακό σε αυτό τον «μετα-εθνικό» λαϊκισμό. Το ρίσκο όμως είναι μεγαλύτερο αν επικρατήσει ο εθνικισμός σε οποιαδήποτε μορφή του.

6. Ευρωπαϊκή Αριστερά; Που είναι;

Σε αυτό το κομμάτι του κόσμου τέτοιες πολιτικές δυνάμεις αποκαλούνταν παραδοσιακά «η αριστερά». Όμως η Ευρωπαϊκή Αριστερά είναι επίσης τώρα χρεωκοπημένη, σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο. Στον ευρύτερο πολιτικό χώρο, στον οποίο αναφερόμαστε, και ο οποίος επεκτείνεται πέρα από σύνορα, έχει χάσει κάθε δυνατότητα να εκφράσει κοινωνικούς αγώνες ή να προωθήσει χειραφετητικά κινήματα. Έχει παραδοθεί στα δόγματα και το σκεπτικό του νεοφιλελευθερισμού. Συνεπώς έχει αποσυντεθεί ιδεολογικά. Αποστερημένα από κάθε ισχυρή λαϊκή υποστήριξη, τα κόμματα τα οποία την εκπροσωπούν ονομαστικά αποτελούν τώρα ανίσχυρους σπεκουλαδόρους και σχολιαστές της κρίσης, για την οποία δεν προσφέρουν κάποια συγκεκριμένη συλλογική απάντηση. Έχουν παραμείνει παθητικοί μετά το οικονομικό σοκ του 2008, παθητικοί επίσης όταν οι συνταγές του ΔΝΤ (τις οποίες σε άλλους καιρούς και σε σχέση με άλλες χώρες, καταδίκαζαν με σθένος) επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, παθητικοί επίσης όταν προτάθηκε η «διάσωση του ευρώ» με έξοδα των μισθωτών εργαζομένων και των απλών καταναλωτών. Και αποδείχτηκαν ανίκανοι να προκαλέσουν ένα δημόσιο διάλογο σχετικά με τη δυνατότητα και τα μέσα μιας Ευρώπης της αλληλεγγύης…

Θα μπορούσαμε κάλλιστα να αναρωτηθούμε, υπό τέτοιες συνθήκες, τι πρόκειται να συμβεί όταν η κρίση περάσει στην επόμενη φάση; Όταν οι εθνικές πολιτικές, όλο και περισσότερο καταπιεστικές, απολέσουν τα κοινωνικά τους περιεχόμενα, ή τα εναπομείναντα κοινωνικά τους άλλοθι; Θα έχουμε κινήματα διαμαρτυρίας, σχεδόν σίγουρα, αλλά θα βρεθούν απομονωμένα, πιθανό να εκτραπούν προς τη βία ή να περάσουν στον ρατσισμό και την ξενοφοβία (που ήδη διογκώνονται γύρω μας). Στο τέλος θα παραγάγουν περισσότερη ανημπόρια, περισσότερη απελπισία. Αυτό είναι τραγικό, εφόσον η καπιταλιστική και η ίδια η εθνικιστική δεξιά, όντας σε θέση άμυνας, είναι στρατηγικά διχασμένη: ήταν ξεκάθαρο όταν το μπλοκάρισμα των δημοσίων ελλειμμάτων ζυγίστηκε με τις επενδυτικές πολιτικές, και θα γίνει ακόμα πιο εμφανές όταν θα κινδυνεύει η ίδια η ύπαρξη των κοινών ευρωπαϊκών θεσμών (με την βρετανική εξέλιξη να αποτελεί ένα καλό σύμπτωμα σε σχέση με αυτό που έπεται). Παρουσιάστηκε εδώ μια ευκαιρία να αδράξει κανείς μια δυνατή φράση να πει σχετικά. Όμως το ερώτημα απασχολεί επίσης και τους διανοούμενους: τι θα έπρεπε και τι θα μπορούσε να αποτελέσει μια δημοκρατικά επεξεργασμένη πολιτική δράση ενάντια στην κρίση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συνδυάζοντας και τα δύο πεδία (οικονομική διοίκηση και κοινωνική πολιτική), εξοντώνοντας τη διαφθορά και μειώνοντας τις ανισότητες που τη συντηρούν, αναδιαρθρώνοντας τα χρέη και ορίζοντας κοινούς στόχους ούτως ώστε να καταστούν νόμιμες οι μεταφορές φορολογικών πόρων ανάμεσα σε αμοιβαία αλληλοεξαρτώμενα κράτη; Είναι η αποστολή των προοδευτικών διανοούμενων, είτε θεωρούν τους εαυτούς τους ρεφορμιστές είτε επαναστάτες, να συζητήσουν αυτό το θέμα και να πάρουν ρίσκα. Εάν αποτύχουν σε αυτό, τότε είναι αδικαιολόγητοι.